Goreccy herbu Dolega z Krzywinia

Kur (herb szlachecki)

Kur (Kur Biały, Kokot) – polski herb szlachecki, z okresu panowania Jagiellonów. Wymieniony z nazwy i zilustrowany w: Herby Rycerstwa Polskiego Bartosza Paprockiego w 1584 roku, a następnie przez Szymona Okolskiego w Orbis Polonus splendoribus coeli, triumphis mundi, pulchritudine animantium condecoratus, in quo antiqua Sarmatorum gentiliata pervetusta nobilitatis insignia etc. specificantur et relucent – w pierwszym tomie dzieła, wydanym w Krakowie w 1641 roku. Za tymi autorami wspominany jest i graficznie przedstawiany w późniejszych unikatowych armoriałach, takich jakHerby Królestwa Polskiego przez Jana Aleksandra Gorczyna... z 1658 r., w Kleynoty abo herby państwa y rycerstwa powiatow y miast głownych Korony Polskiey y W. X. L. według obiecadła dla pamięci łacnieysey polozone wydane w Krakowie w 1630 roku, a wraz z przytoczeniem daty nobilitacji – 1496, przez Piotra Nałęcz-Małachowskiego w księdze Zbiór Nazwisk Szlachty, wydanej – Lublin 1805. Herb ten używany był również i wcześniej na ziemiach polskich pod alternatywną nazwą "Kokoty", świadczą o tym pieczęcie na dokumentach sądowych Szymbana Tadera, datowanych na rok . Najsłynniejszym przedstawicielem rodu, który posługiwał się herbem Kur był Mikołaj Kiczka archidiakon gnieźnieński – doktor dekretów i zaufany pełnomocnik króla Władysława Jagiełły w procesie o ustalenie granicy pomiędzy Polską a państwem zakonu krzyżackiego, który to proces odbywał się w Rzymie w latach 1421–, w obecności papieża Marcina V.

Opis herbu Kur

Powinien być Kogut biały w czerwonem polu w prawą tarczy obrócony – opis według Szymona Okolskiego, a następnie powtórzony przez Kaspra Niesieckiego w Herbarzu Polski. Zgodnie z zasadami współczesnego blazonowania, opis oddaje więcej szczegółów herbu:

W polu czerwonym kogut srebrny z orężem, oraz grzebieniem i podbródkiem złotymi, obrócony w prawą (heraldycznie) stronę, stojący na murawie zielonej. Nad hełmem , a nad nią umieszczony klejnot w postaci takiego koguta srebrnego, ale z rozpostartymi skrzydłami. Labry zdobiące herb – czerwone podbite srebrem.
Pojawia się w polskiej heraldyce w roku 1496. Najwcześniejsze wzmianki potwierdzające jego graficzną formę, ale bez identyfikacji zawołania, pochodzą z roku 1300.

W książce Zbiór Nazwisk Szlachty Piotra Nałęcz-Małachowskiego, znajduje się notatka o nadaniu tego herbu w roku 1496 rodzinie Kurków przez króla Polski Jana Olbrachta.

Data ta zbiega się z uchwaleniem przez monarchę statutów piotrkowskich i przyjęciem zobowiązań lennych wobec króla przez księcia mazowieckiego Konrada III Rudego, co wraz z wprowadzeniem arbitrażu królewskiego pomiędzy księciem a szlachtą mazowiecką, w praktyce zrównywało w prawach szlachtę mazowiecką z koronną. Ta zbieżność dat wskazuje, że mamy raczej do czynienia z potwierdzeniem i wzbogaceniem o nowe, dawniejszych przywilejów szlacheckich rodziny Kurków, oraz z włączeniem herbu Kur do kanonu heraldyki ogólnopolskiej, nie zaś z aktem nobilitacji i kreacji tego herbu, który znany jest wcześniej pod nazwą "Kokoty" i pojawia się w zapiskach sądowych dotyczących Mikołaja Kiczki w roku 1426 – o czym wspomina Piekosiński w swoim dziele Heraldyka polska wieków średnich. Dość późne pojawienie się herbu Kur w polskiej heraldyce tłumaczyć można i tym, że na terenach Mazowsza herby zgodne z europejską stylistyką i tradycją formowały się poprzez XV aż do połowy XVI wieku, a więc najdłużej spośród ziem Korony Królestwa Polskiego. W Europie symbol ten znany jest już od antycznych czasów, a wywodzi się między innymi z , gdzie jest znany pod nazwą Gallo, skąd zawędrował do: Francji, Hiszpanii, Niemiec, Niderlandów, Szkocji i Polski.

Symbolika herbu Kur

Kogut będący godłem herbowym ma swoje znaczenie symboliczne, podobnie jak barwa tarczy herbowej. Zbiór cech przypisywanych temu ptakowi wpisuje się zarówno w kanon tradycji symboli chrześcijańskich jak i pogańskich. W obu tych nurtach kulturowych, cechy charakteryzujące koguta są zbieżne. Stąd w heraldyce, która łączy i splata ze sobą oba te systemy, kogut utożsamia następujące wartości: męskość, odwagę i czujność, a czerwona barwa tarczy: energię, zapał, gniew, odwagę oraz krew. W herbie Kur występuje też złota barwa – (dziób, grzebień i szpony), oznaczająca: bogactwo i wewnętrzne skarby duszy. W antycznej Grecji kogut był obok sowy uznawany za symbolicznego ptaka bogini Ateny i niejednokrotnie umieszczany na tarczach hoplitów.

Legenda herbowa

Z herbem Kur związana jest legenda, głosi ona że został on nadany rycerzowi w uznaniu jego zasługi dla ocalenia obozu królewskiego. To właśnie dzięki czujności wykazanej nocną porą przez owego rycerza i jego odpowiedzialnej postawie, udało się załodze obozu odeprzeć niespodziewany atak wroga. Tym sposobem uratowano władcę i cały obóz przed niechybną zagładą. Legendę spisaną przez Szymona Okolskiego w Orbis Polonus Splendoribus Coeli... z 1641–1643 roku przywołuje następnie w swoim Herbarzu Polski Kasper Niesiecki.

Rodziny herbowe

Większość rodzin posługujących się herbem Kur występowała na , w powiatach: ostrołęckim, wołomińskim, dawnym stanisławowskim, oraz we wschodniej części Wielkiego Księstwa Litewskiego, w dawnym województwie mścisławskim. Rodziny posiadające wspólny rdzeń nazwiska przedstawiają się następująco: Kur, Kurek, Kurski, Kurzewski, Kurakowski, Kurowski, Kurzecki, Kurzyk, Kurzyna. Większość z tych rodzin, posiada również wspólny – wywodzą się bowiem od jednego przodka, noszącego znane na Mazowszu w XII wieku imię przezwiskowe Kur. W fundamentalnym dla genealogii dziele tyczącym tematu genezy nazwisk polskich – Nazwiska PolskieJana Stanisława Bystronia, omawiana jest między innymi od-herbowa i patronimiczna geneza wyżej wymienionych nazwisk od nazwy herbu Kur. Herbem Kur posługują się ponadto: Karszeńscy v. Karszańscy, Horodyńscy, Bosowscy i Szaprowscy. Wspominani są również u Adama Bonieckiego Kazimierscy. Podczas obrad sejmu w 1683, Franciszek Graf von Oppersdorff otrzymał indygenat na polskie szlachectwo wraz z herbem Kur. Uzyskał to za zasługi położone podczas wojny ze Szwedami, która toczyła się za panowania króla Jana II Kazimierza.szlachectwa w Heroldii Królestwa Polskiego
Przed powołaną do istnienia przez władze zaborcze po upadku powstania listopadowego, komisją do badania szlachectwa, potwierdzenie swoich przywilejów stanowych, uzyskał w roku 1854 pieczętujący się herbem Kur, Joachim Józef Kurakowski – syn Władysława, pochodzący z powiatu ostrołęckiego. Według książki Rodzina Herbarz Szlachty Polskiej, Seweryna Uruskiego – rodzina Kurakowskich posługiwała się dawniej nazwiskiem Kur, a modyfikacja pierwotnej formy tego nazwiska dokonana została w końcu XVII wieku.


Kur II (herb szlachecki)

Blazonowanie

W polu złotym kogut czarny o orężu złotym, z uniesioną prawą nogą, obrócony w prawą heraldycznie stronę. W klejnocie: powtórzone godło z tarczy, umieszczone w koronie rangowej na hełmie, również zwrócone w prawą stronę. Labry zdobiące herb są czarne i podbite złotem. Najwcześniejsze wzmianki - potwierdzony w Galicji w 1782, dla Jana Nepomucena Kurkowskiego, syna Kazimierza i Anastazji Otfinowskiej - wnuka Urbana, prawnuka Macieja. Te dane przedstawił Seweryn Uruski w Rodzina Herbarz Szlachty Polskiej, Tom VIII, str.220, w oparciu o zbiory archiwaliów Dr. M. Dunin-Wąsowicza.
Herbowni: Korzeński, Kurkowski.

fot. Herb Kur Biały

fot. Herb Kur II - Czarny

fot. Herb Kur - płaskorzeźba herbu na elewacji zamku Basedow, z którego na Mazowsze ok. 1218 r. przybył rycerz Egkehardus Hane do Zakonu Braci dobrzyńskich

fot. Orbis Polonus... Szymona Okolskiego (1642). W pierwszym tomie armoriału natrafiamy na opis i legendę mówiąca o herbie Kur

fot. Herb Kur - według miedziorytu Sebalda Behama wykonany w 1543



Rodzina Hahn

Przedstawiam ten herb oraz wzmiankę o rodzinie ponieważ rodzina Pertków spokrewniona z rodziną Kurków przeplatała się z rodziną Hahn.

(patrz podstrona - Pertkowie - drzewo genealogiczne)

fot. Hahn - polski herb szlachecki - pochodzenia inflanckiego i niemieckiego, przybyły na ziemie polskie z terenu Meklemburgii - przez niektórych heraldyków uważany za odmianę herbu Kur, jednak stanowi osobny herb, innego pochodzenia, jedynie wykazujacy podobieństwo do tego herbu.

Opis herbu

W polu srebrnym, kogut czerwony, obrócony w prawą heraldycznie stronę, ze wzniesioną do góry prawą łapą. W klejnocie, powtórzone godło - też w prawą osadzone stronę - sponad rangowej korony wieńczącej hełm.

Labry zdobiące herb - czerwone, podbite srebrem.

Dewiza - motto herbu brzmi Primus sum qui deum Laudat - (Jestem pierwszym głoszącym chwałę Boga).

Symbolika

Jest to herb mówiący. Hahn oznacza koguta w języku niemieckim.

Rodziny pieczętujące się herbem

Rodzina Hahn.

Pierwsze wzmianki

Herb notowany jest w polskiej heraldyce od roku 1752.

Potwierdzony on został wraz z indygenatem na szlachectwo, dla Kapitana Wojsk koronnych - Krzysztofa Hahna, Kawalera Legii Honorowej, osiadłego na terenie miasta Włocławka.

fot. Kur Biały wg. Paprockiego

fot. Kur Biały wg. Niesieckiego

Kurowie (ród rycerski)

Kurowie herbu Kur – rycerski ród mazowiecki. Dał początek (m.in. poprzez adopcję herbową), szerokiemu rodowi heraldycznemu posługującemu się jednym herbem rycerskim o proklamie Kur. Ten ród herbowy składał się z kilku osobnych rodzin, zamieszkujących później oprócz Mazowsza, w: Małopolsce, na Śląsku, Podlasiu, Lubelszczyźnie, oraz w dawnym województwie mścisławskim. W książce Stanisława Hr. Mieroszowskiego, zatytułowanej Kilka słów o heraldyce polskiej – z roku 1887, wydanej w Krakowie, pochodzenie pradawne rodu Kurów, wywodzi autor z terenów znajdujących się pomiędzy Kurlandią i Inflantami oraz z ziem Prus i Pomorza.



Etymologia nazwiska rodu Kurów


Pierwsze zapiski wspominające mazowiecki ród Kurów, znajdujemy w Kodeksie Dyplomatycznym Płockim AGAD, Zbiór dokumentów pergaminowych nr 6433 Wyd.: Codex diplomaticus et commemorationum Masoviae generalis, wyd. J. K. Kochanowski, Warszawa 1919, nr 388.

Pojawienie się Kurów na Mazowszu , wydaje się być ściśle powiązane z polityką księcia Konrada mazowieckiego, oraz z jego koncepcją zapewnienia krajowi bezpieczeństwa zagrożonego ze strony Prusów. W myśl tej polityki, w celu obrony Mazowsza od częstych napadów pogańskich, osadził książę w Dobrzyniu nad Wisłą zakon rycerski, którego zadaniem miała być ochrona pogranicza. W zakonie powołanym przez biskupa Prus Chrystiana, trzon dowódczy stanowili bracia z terenów Meklemburgii, zaś pośród szeregowych zakonników, dominowali liczni Polacy z terenów Mazowsza.

Na od-herbową etymologię nazwiska rodu Kurów, sugerowaną przez Mieroszowskiego, wskazuje fakt występowania w składzie osobowym Zakonu Braci dobrzyńskich, rycerza zwanego Eggehardus Gallus - przybyłego z terenu Mecklemburgii, z powiatu Demin, z miejscowości Basedow, który na swojej tarczy herbowej nosił godło przedstawiające koguta.
W zachowanych dokumentach, wspominany jest on również jako Egkehardus Hane – rycerz posługujący się rodowym herbem z wyobrażeniem koguta. Nazwisko Hahn, w tłumaczeniu na język polski oznacza "kur". Rycerz ów będąc od początku w szeregach zgromadzenia, z pewnością pełnił tam funkcję dowódczą, organizując wokół siebie drużynę składającą się z nowo wstępujących do zakonu Mazowszan. Rycerze ci przyjęli odmianę herbu Hahn, będącego herbem rodowym ich dowódcy za własny, jednocześnie nadając mu charakterystyczne dla polskiej heraldyki zawołanie herbowe "Kur", co wpisywało się w polską obyczajowość, wypływającą z kopijno-chorągiewnego ustroju jazdy w średniowieczu.

Szeregi Zakonu Braci Dobrzyńskich zasilało od 1222 roku rycerstwo mazowieckie, szczególnie zaś chętnie od 1228 - momentu uposażenia zakonu przez księcia Konrada mazowieckiego w ziemię dobrzyńską. Mieroszowski podobnie wywodzi też nazwę rzeki Kurówka, u ujścia której drużyna Kura osiadła, zakładając tam jedną z warowni, nazwaną od koguta widniejącego jako godło na chorągwi rycerskiej - Kurowem. Historię tę przytacza Marian Gumowski w swojej książce Najstarsze pieczęcie miast polskich XIII-XIV wieku. Tam czytamy, że początki Kurowa sięgają końca XII wieku i są identyfikowane z wymienionym w "Kronice" Galla Anonima – "Castrum Galli", co w tłumaczeniu na język polski jest interpretowane jako gród Kura. Około 1330 r. na miejscu wcześniejszych umocnień, został zbudowany tam gród, który przez króla Władysława Łokietka, nadany zostaje formalnie Kurom, których to jedna z familii, od roku 1370 za przyczyną Klemensa – kasztelana żarnowskiego używa już nazwiska Kurowski, a miasto to dzięki swoim wpływom oraz majątkowi, doprowadziła do wielkiego rozkwitu i rangi stolicy powiatu.

Z rodu heraldycznego Kurów, wyodrębniły się z czasem rodziny o następujących nazwiskach : Kurowie, Kurkowie, Kurscy - (różnych herbów), Kurzewscy, Kurakowscy, Kurowscy - (różnych herbów), Kurzeccy, Kurzykowie, Kurzynowie. Do największego znaczenia doszli przedstawiciele rodu Kurów w Małopolsce - gdzie przywędrowali w 1228 wraz z wojskiem mazowiecko-kujawskim prowadzonym przez Konrada mazowieckiego z Mazowsza, podczas zdobywania Krakowa. Brali podczas tej kampanii udział w starciu z wojskami Henryka Brodatego pod Skałą, a jako oddział najemny w 1229 otrzymali misję porwania i uwięzienia tegoż księcia, co umożliwiło Konradowi mazowieckiemu, zdobycie na okres dwóch lat tronu krakowskiego. Tam też osiedli a w powiecie szczyrzyckim założyli wieś, której od własnego imienia Kur – nadali nazwę Kurów. Stąd z kolei przybrali nazwisko przymiotnikowe – Kurowski. O osadnictwie rodu Kurów na terenie Małopolski, przypominają również nazwy miejscowości: Kokot i Kokotów. Tak bowiem niegdyś określano koguta stanowiącego godło herbowe rodu Kurów. Przypominają ponadto nazwy dawnych fortalicji rycerskich – jak "kokoci zamek" (obecnie jedynie nazwa miejsca w Kurowie bocheńskim), czy wspominany przez Jana Długosza "Curow Castrum" czyli zamek Kurów w Kurowie nowosądeckim.

Wybitni przedstawiciele rodu heraldycznego Kurów

* Mikołaj Kiczka – archidiakon gnieźnieński
* Klemens Kurowski z Kurowa kasztelan żarnowski – rycerz z kręgu dostojników sprzymierzonych z Janem Kmitą starostą krakowskim.
* Piotr Kurowski ze Szreniawy i Kurowa
* Mikołaj Kurowski - arcybiskup gnieźnieński